فرایند فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع مس و سنگ شمال غرب ایران؛ بازنگری گاهنگاری و دوره بندی بر اساس یافته های جدید

چکیده: شمال غرب ایران از لحاظ زیست محیطی شرایط نسبتا مناسبی برای شکل گیری استقرارهای باستانی را دارد. از جمله می‌توان به حوضه دریاچه ارومیه، سواحل رود ارس، حوضه قزل اوزن زنجان و پهنه‌های فرهنگی مناطق مغان و قره‌داغ اشاره کرد. شواهد باستان شناختی و تحقیقات انجام یافته اخیر اشتراکات و تشابهات فرهنگی را پهنه‌های فرهنگی مذکور و منطقه قفقاز جنوبی در دوره مس و سنگ را به میان می‌گذارد. اهداف اصلی این رساله مطالعه و ارائه گاهنگاری پهنه‌های فرهنگی شمال غرب ایران، روشن ساختن ویژگی‌های مس و سنگ منطقه قره‌داغ و همچنین شرق شمال غرب ایران (منطقه مغان) در جهت بازنگری گاهنگاری و تبیین فرایندهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع مس و سنگ شمال غرب ایران و مطالعات فرامنطقه‌ای در جهت بازنگری و بازبینی گاهنگاری و دوره‌بندی براساس یافته‌های جدید منطقه شمال غرب ایران و مقایسه‌های درون و برون منطقه‌ای در جهت پرکردن خلاء‌های مطالعاتی موجود در حوزه شمال غرب ایران خواهد بود.برای دست یابی به ابهامات فوق پرسش های ذیل مطرح می گردد: 1- برهمکنش‎های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع دوره مس و سنگ شمال غرب ایران با منطقه قفقاز چگونه بوده است؟ 2- گاهنگاری شمال غرب ایران از دوره نوسنگی جدید تا روی کار آمدن فرهنگ کورا - ارس بر اساس کاوش‌های جدید را چگونه می‌توان بازنگری و بازبینی نمود؟ 3- گاهنگاری حوزه غربی و جنوبی و همچنین زون شمالی دریاچه ارومیه و سایر مناطق شمال غرب ایران و ارتباط آنها با قفقاز را چگونه می‌توان تبیین کرد؟ 4- مطالعات باستان شناسی مناطق مغان و قره‌داغ از دوره نوسنگی جدید تا فاز آغازین فرهنگ کورا – ارس در جهت همسو بودن و یا نبودن با سایر نقاط شمال غرب ایران و منطقه قفقاز جنوبی چگونه تبیین و تعریف می‌گردد؟ نگارش پیش رو، با روش میدانی و توصیفی – تحلیلی صورت می‌گیرد. به عنوان نتیجه نهایی می‌توان به تشابهات و تفاوت‌های داده‌های باستان شناختی از جمله به ویژگی های سفالی، ساختار معماری، تدفین و ... اشاره کردکه با مطالعه محوطه هایی مانند دالما تپه، کول تپه جلفا، دَوَه گُز خوی و ... در شمال غرب ایران و لیلا تپه، قالایری، پویلو تپه، بویوک کسیک، سویوق بولاق، بریکیل دیبی، کاوتسخِوی، تخوت درمنطقه قفقاز جنوبی بدست آمده و از لحاظ گاهنگاری هزاره 5000 ق.م تا 3700/3600 ق.م را شامل می‌شود.